Isaac Díaz Pardo, Día das Artes Galegas 2025

Día das Artes Galegas 2025

Resulta un labor complexo tratar de introducir unha figura tan importante e que destacou en tantos eidos coma a que nos ocupa. Isaac Díaz Pardo, pintor, ilustrador, escritor, deseñador gráfico, editor, empresario... entre outras moitas cousas, foi un creador incansable no seu compromiso con Galicia, a súa memoria e a súa cultura.

Díaz Pardo, foi unha figura imprescindible para o deseño, e arte galegas, pero tamén para a industria e o tecido empresarial, e cos seus proxecto engrandeceu a todo un país. Mais, aqueles que o trataron achégannos tamén a cara máis próxima de Isaac, un xenio solidario e xeneroso como poucos que sempre axudou ao desenvolvemento de artistas e proxectos que sumaran ao país.

Un par de destaques

Entre a súa obra (tan extensa e frutífera) destacamos un par de materiais, que agardamos vos resulten de interese:

• Carteis de cego

Os carteis de cego elaborados por Díaz Pardo, tan louvados por Luís Seoane, contan cunha gran calidade. Teñen a súa orixe, nos que lían os xograres medievais nas vilas e feiras do país.
Á parte dos debuxos, estes contaban as historias da época, acompañando as súas cantadas cun cartelón de apoio no cal estaban debuxadas diversas viñetas, e un axudante ía sinalando cun punteiro para mellor entendemento por parte do público dos feitos referidos.

• Exemplares dedicados polo autor

1. Un deles a Xosé Mosquera "o vello dos contos", unha colección patrimonial que pertence á Biblioteca e atesoura pequenas xoias bibliográficas galegas como esta.
2. E outro dos dedicados é o catálogo das obras galardoadas no I Certame de Artes Plásticas Isaac Díaz Pardo, da Deputación da Coruña, cunha dedicatoria á Deputación, relembrando a bolsa que esta institución lle concedera no ano 1940, catro anos após o asasinato do seu pai Díaz Baliño polos sublevados do 36.

VID_20250325_133335.mp4

Desde a noso máis fondo respecto á súa obra e o seu legado, deixaremos que as súas propias verbas conten quen foi Isaac Díaz Pardo.

Só apuntar tres momentos que, pola nosa banda, consideramos imprescindibles para contextualizar ao creador:

• o asasinato do seu pai polos sublevados do 36, cando contaba con 16 anos, e a persecución que o propio Isaac padeceu a seguir;
• o seu reencontro con Luís Seoane na Arxentina;
• e o seu labor industrial e empresarial (e todo o que traían aparellado), facendo realidade non só as teorías vangardistas da arte (abarcando todo o proceso artístico desde a idea ata a exposición da obra), ao tempo que foron o auténtico motor cultural de Galicia durante todo o século XX.

Autobiografía

"Eu nacín no 1920. Cando tiña dezaseis anos, meu pai quería que fose arquitecto, cousa que a min me gustaba, mais veu a ruína da familia e tiven que conformarme cunha cousa máis barata: Belas Artes.

A fame levoume rápido por aí e axiña estaba gañando a vida como pintor, mais decateime de que ese non era o meu camiño e, polo ano 49, metinme no da cerámica, no que tamén atopei máis fracasos ca éxitos.

No ano 55, fun a América por mellorar a miña condición como ceramista, tamén por conectar con moitos dos exiliados políticos dos que nos chegaban noticias. Algúns deles coñecéraos antes da guerra no taller de meu pai; un deles Luis Seoane, era o que máis me interesaba e con que xa viña colaborando na súa revista Galicia Emigrante.

Mais a outros tamén os coñecín antes da guerra: Blanco-Amor, Rafael Dieste, Loís Tobío, Arturo Cuadrado... que, xunto con outros máis, reunían unha presa de exiliados que sabían moi ben o que había que facer cando volvesen á terra. Seoane e mais eu tomamos boa nota do que pensaban, e así naceu o Laboratorio de Formas, que poñería en marcha moitas desas ideas. Agás esta comuñón con Luis Seoane, alá van media ducia de fracasos na miña vida.

Con independencia da pintura, dos debuxos, dos carteis de cego e dese conxunto de tintas coñecido por "Xentes...", obras que me pertencen como autor delas, vai un estudo sobre os fracasos que tiven na miña vida, o que pode axudar a coñecer a un home de noventa anos que non parou de traballar e que xustifican esta derradeira exposición da miña vida que coincide cos mesmos propósitos de apoio polo Goberno galego.

Polo ano 1980, para o número 41 da serie "Documentos", de Ediciós do Castro, escribín un libro recordando feitos que eu vivín. Na contratapa, onde en xeral se fan reconsideracións do contido do libro, estas eran sobre todo do seu autor. Os méritos que eu contaba nese libriño non eran meus, senón do acontecer histórico. Así, dediquei esa tapa a descubrir os procesos negativos que me rodearon desde que nacín na casa da Tumbona.

Non ben saíu o libro, leuno, polo menos, o meu querido e malogrado amigo, o arquitecto Carlos Mejide, quen chamou para dicirme: "Así que non tes recoñecementos ao teu labor? Pois a Xunta —el tiña algún cargo nela— acaba de concederche un importante premio, e os recoñecementos non che van faltar no futuro. En efecto, a partir dese intre, como nunha premonición, empezáronme a chover premios e recoñecementos de todo tipo. Algúns, como o que se lle ocorreu ao meu querido e admirado amigo Ramón Villares, cando era Reitor da Universidade Compostelá: nada menos que facerme Doutor Honoris Causa; iso si que me enchía de orgullo. E, no ano 2007, outro querido e admirado amigo, Reitor da Universidade da Coruña, José María Barja, quixo non ser menos que a Universidade Compostelá e fíxome tamén, coma ela, Doutor Honoris Causa.

Os recoñecementos que me facían e os premios que me daban empezaban a remover a miña conciencia, sospeitando que a maior parte dos méritos non eran meus, senón que viñan transmitidos a través da importante obra de Sargadelos, da que a xente admiraba o labor, o talento e os coñecementos acumulados por Luis Seoane, o que na miña conciencia era un novo fracaso, pois Seoane xa deixara de pertencer a este mundo e eu, atendendo ao significado do Laboratorio de Formas, recibía recoñecementos que, na súa maior parte, non me pertencían.

Eu quería colaborar con amigos e con xente normal que achegasen a súa normalidade, mais tamén fracasei, pois os que se asociaban con este pensamento montáronme, polo ano 70, un preito por aquilo dos "meus méritos...". Un preito, digo, que durou dez anos e do que fun condenado polo que dixen do fiscal, que me custou un lotiño de pesetas, mais o preito acabou porque estaba mal formulado.

Ocorréuseme recordar os cegos que, cuns carteis debuxados coas secuencia dos crimes que eles cantaban nas feiras dos xoves en Santa Susana, me serviron de inspiración para facer uns cantos carteis de cego. Mais, ao mesmo tempo, estudei facer un robot que os cantaba, movía a boca, tocaba o violín, e tiña un sistema que ía iluminando os cadros que ía cantando. O robot aquel funcionaba.

Na Feira Industrial de Ferrol, á que acudiamos todos os anos con moita estima, houbo un ano no que faciamos as probas do robot en Sargadelos e, sabedor do proxecto o director da feira, ocorréuselle montar todo un espectáculo nun gran galpón que montara o INI e que ese ano non o utilizaba: o robot estaría no centro da sala, mentres a cerámica, nas súas vitrinas, quedaba polas paredes. Isto empezounos a preocupar, pois os carteis tiñan un certo sentido político, ao criticar aquelas chafalladas do réxime que ficaban ben claras, e non fora ser que as autoridades do réxime se visen retratadas nos carteis de cego e tomasen represalias. Chegou o día da inauguración da feira e alí estaban no pavillón do INI, para ver os robóticos carteis de cego, non sei cantos almirantes presididos polo ministro de Mariña. Viron con atención o robot funcionando e ao final dedicáronlle un grande aplauso e o director da feira quixo que os ministros e outros máis me coñeceran. E todas estas cousas representaban outro fracaso, pois os carteis de cego non lograban comunicar o seu sentido crítico. O Laboratorio de Formas tiña moito de creación construtiva universal, máis tamén de filosofía da nosa existencia, cunha cultura que viña de lonxe e que podía servir ao mundo con exemplo da nosa historia e do carácter dela.

En 1963, produciuse a primeira manifestación do Laboratorio, coa creación de Ediciós do Castro. Axiña creou a Sociedade Cerámica de Sargadelos, SL, que ía recuperar dalgunha maneira a idea de Antonio Raymundo Ibáñez na comarca de Sargadelos. Non perdemos o tempo en encargarlle o proxecto ao arquitecto Andrés Fernandez-Albalat, que concibiu a planta circular e que por entón xa formaba parte con nós do Laboratorio.

A colaboración con Luis Seoane foi algo excepcional, as primeiras pezas que fixo o novo Sargadelos foron concibidas por el. Primeiro fixo unha pomba para gardar herba de namorar de San Andrés de Teixido, mais o que foi verdadeiramente xenial foron as 18 xerras representando outros tantos personaxes medievais galegos a partir de Prisciliano, decapitado na Porta Nigra de Tréveris por heresiarca. A ninguén se nos correu facer algo cunha idea tan excepcional que levaba impresa a sabedoría e o amor que Seoane lle tiña a Galicia. Aquilo marcaba o significado que Sargadelos debía no seu desenvolvemento.

No ano 1970, inaugurábase o Museo Galego de Arte Contemporánea Carlos Maside, idea de Seoane, como de tantas outras cousas. Tamén se inauguraba ese ano a planta circular de Sargadelos cun congreso de deseño industrial. Viñeron arquitectos e deseñadores de moitas partes. Todos alardeaban dos méritos técnicos aos que se chegara con iso das computadoras que, coa súa perfección no traballo, ían facer innecesario o deseñador. Luis Seoane, coma sempre, tivo unha intervención discreta, mais xenial; logo de describir os coñecementos que el tiña de América deses aparellos, do lapis-luz etcétera, falou da perfección coa que traballaban esas máquinas que non se equivocaban nunca, mais el víalle un inconveniente para a creación porque as equivocacións e as dúbidas foron as que fixeron progresar a humanidade, e esas virtudes eran as que non tiñan esas computadoras.

Con 69 anos, Seoane morría no 1979. Eu aínda tiña que vivir cerca de trinta anos máis e soster o grupo de empresas que se creara.

Certo que a miña función, ademais de facer algunha cousiña e debuxos, era a de templagaitas e limpamerdas, cousa que abunda nas empresas.

Tentei ser o máis fiel a Luis Seoane e ser o máis xeneroso coas xentes que traballaban de acordo coa súa responsabilidade. Mais isto non foi entendido por todos. Algúns, aproveitando a xenerosidade que Seoane me ensinara a ter, no ano 2006 provocaron a situación na que hoxe se atopa o complexo de Sargadelos e que representou o máis importante e definitivo fracaso da miña vida, pois quedamos absolutamente arruinados, xa que non volvín recibir unha peseta de Sargadelos. E para poder vivir nestes catro anos tivemos que vender moitas cousas, entre elas o piso que tiñamos en Madrid, que no seu día serviu para recoller os exiliados que volvían, e que garda historias importantes, entre elas a morte de Lorenzo Varela. Historias que están sen estudar, aínda que alí ficaron os documentos.

Como os fracasos non se poden expoñer nunha sala, decidín expoñer estas pinturas que foron quedando. A última que pintei foi no ano 71, con algúns carteis de cego, porque me sobraba tempo mentres se constituía e organizaba a planta circular de Sargadelos.

Coido que dalgunha maneira reflicten o que pasaba pola miña cabeza, tendo en conta que hai 40 anos que eu non volvín coller un pincel, e que polo medio moitos fracasos agardaban a facerse definitivos na miña existencia".

• En Isaac Díaz Pardo: Pinturas e fracasos (catálogo da exposición co mesmo título, colgada na Casa da Parra en marzo e abril de 2011, en Santiago de Compostela). Lorenzo José Lorenzo , Daniel Suanzes-Carpegna Varela, César Antonio Molina, Ramón Paz Villares. Consellería de Cultura e Turismo, Dirección Xeral do Libro, Bibliotecas e Arquivos, 2011, Santiago de Compostela.
• Isaac Díaz Pardo, memoria viva

1 6

Fotogalería

Día das Artes Galegas 2025: Isaac Díaz Pardo