Pedra do Mouro (Axeitosko trikuharria)
Monumentu megalitiko hau eta honen antzekoak K.a. IV. eta III. milurtekoen artean eraiki ziren, eta garai hartan Galizian bizi ziren komunitateak lurperatzeko balio izan zuten.
Sei mila urte horietan, Axeitosko lurretan bizi izan ziren populazioek trikuharri hau errespetatu eta gureganaino egoera onean iristea ahalbidetu zuten. Aldi berean, tradizioak esanahi sinboliko berezia eman zion, eta izen propioa ere eman zion: Pedra do Mouro.
Mouroak izaki mitologikoak dira, nonahikoak, eta komunitate tradizionalek noiz egin zen gogoratzen ez duten guztia eraiki izana egozten zaie, besteak beste, morfologia konplexuko anta hau. Tradizioan, ordea, mouroak gaur egungo izakiak dira eta, gaur egun, gizakientzat debekatutako eta altxorrez betetako beren lurpeko munduan bizitzen jarraitzen dute.
Gaur egun, milaka urteko ondare horren oinordekoak gara eta arbasoek monumentu horienganako duten begiruneaz harro gaude, eta gure betebeharra da haien kontserbazioa bermatzea etorkizuneko belaunaldiek gozatzeko eta aztertzeko aukera izan dezaten.
- (Axeitosko trikuharria) Axeitosko trikuharriaren irudia (José M. Yáñez Rodríguez)
- Pedra das Cabras (Ahuntzen harria), trikuharriaren inguruan dago, baina gaur egun suntsituta. 1927. urtea. (Hondoa: Ramón Sobrino Buhígas. Artxiboa: Núñez Sobrino. Fototeka: A Rula kolektiboa).